Arbo­wet en Arbo­be­sluit
Vaak wordt gedacht dat zelf­stan­di­gen zélf ver­ant­woor­de­lijk zijn voor vei­li­ge arbeids­om­stan­dig­he­den, dat de Arbeids­om­stan­dig­he­den­wet (Arbo­wet) en het Arbeids­om­stan­dig­he­den­be­sluit (Arbo­be­sluit) niet op hen van toe­pas­sing is. Alhoe­wel dat inder­daad in het hele ver­re ver­le­den het uit­gangs­punt was,  staat sinds 1980 al in de Arbo­wet opge­no­men dat ook ande­re wer­kers dan werk­ne­mers onder de bescher­ming van (een deel van) de Arbo­wet kun­nen val­len. Van­af 2010 is hier – na advie­zen van de SER uit 2010 en 2011 – opnieuw aan­dacht voor gevraagd. In zijn advie­zen bena­druk­te de SER des­tijds bij­voor­beeld al dat alle wer­ken­den, of het nou werk­ne­mers of zelf­stan­di­gen zijn, op bepaal­de arbeids­om­stan­dig­he­den in begin­sel een gelijk bescher­mings­ni­veau die­nen te heb­ben, bij­voor­beeld ten aan­zien van maxi­maal toe­ge­staan geluid of fysie­ke belas­ting. De alge­me­ne bescher­ming van wer­ken­den werd door de SER belang­rij­ker geacht dan de con­tracts­vrij­heid.

Het kabi­net heeft het advies van de SER des­tijds niet vol­le­dig gevolgd, omdat de over­heid zo min moge­lijk de con­tracts­vrij­heid van par­tij­en wil­de aan­tas­ten. Wel zijn sinds 1 juli 2012 dezelf­de regels gaan gel­den voor zelf­stan­di­gen en werk­ne­mers, indien zij geza­men­lijk op één werk­plaats wer­ken (arti­kel 9.5 van het Arbo­be­sluit). Dit voor­komt (ook gezien het vraag­stuk van schijn­zelf­sta­nig­heid) een onwen­se­lij­ke con­cur­ren­tie op arbeids­om­stan­dig­he­den. De Arbeids­in­spec­tie con­tro­leert de arbeids­om­stan­dig­he­den op de werk­plek. Meest­al gebeurt dit onaan­ge­kon­digd. Blijkt uit de inspec­tie dat  de opdracht­ge­ver zich niet aan de Arbo­wet en het Arbo­be­sluit houdt? Dan wordt de over­tre­ding schrif­te­lijk vast­ge­legd. De aard en zwaar­te van de over­tre­ding bepaalt of er direct een boe­te wordt opge­legd of bij­voor­beeld eerst een waar­schu­wing wordt gege­ven. Belang­rijk is wel om hier niet te licht­zin­nig over te den­ken. De boe­tes kun­nen fors oplo­pen! Ook kan de Arbeids­in­spec­tie het werk (gedeel­te­lijk) stil­leg­gen, todat de over­tre­ding is opge­he­ven, bij­voor­beeld als direct spra­ke is van gevaar voor per­so­nen.

Voor zelf­stan­di­gen die  werk­zaam­he­den ver­rich­ten zon­der dat zij in een werk­plaats wer­ken met werk­ne­mers gel­den de nieu­we arbo­re­gels dus niet. Voor hen geldt een lich­ter regime. De bepa­lin­gen over ern­sti­ge risico’s blij­ven wel van toe­pas­sing, als­me­de de regels die te maken heb­ben met gevaar voor ande­ren op de arbeids­plaats. De risi­co-inven­ta­ri­sa­tie en -eva­lu­a­tie (RI&E) hoe­ven zij bij­voor­beeld niet op te stel­len. Dit voor­komt een extra admi­ni­stra­tie­ve last.

Tool­box­mee­tings ook ver­plicht voor zzp’ers
Een groot aan­tal bedrij­ven die risi­co­vol­le werk­zaam­he­den uit­voe­ren in een risi­co­vol­le omge­ving (denk aan con­struc­tie- of onder­houds­werk­zaam­he­den op bouw­ter­rei­nen en in fabrie­ken) heb­ben een VCA cer­ti­fi­ce­ring. Dit zijn veel­al bedrij­ven werk­zaam in de (petro)chemie, werk­tuig­bouw­kun­de, elek­tro­tech­niek, (steiger)bouw, trans­port, onder­houd, metaal, etc.) Voor CVA-gecer­ti­fi­ceer­de bedrij­ven geldt dat zij (afhan­ke­lijk van wel­ke cer­ti­fi­ce­ring) mini­maal eens per kwar­taal een zoge­noem­de tool­box­mee­ting (vei­lig­heid­smee­ting) moe­ten hou­den, waar­in over het alge­meen vei­lig­heids­in­struc­ties cen­traal staan. Vaak komen even­tu­e­le wij­zi­gin­gen in wet­ten en regel­ge­ving aan bod, wor­den risi­co­vol­le taken in de dage­lijk­se gang van zaken bespro­ken, even­als  voor­ge­ko­men inci­den­en­ten en/of klach­ten. Orga­ni­sa­ties zijn vrij om zelf te bepa­len hoe de tool­box­mee­ting wordt vorm­ge­ven. Wat veel bedrij­ven zich vaak onvol­doen­de rea­li­se­ren, is dat de wet voor­schrijft dat ook tij­de­lij­ke mede­wer­kers, zoals zzp’ers, bij deze mee­tings aan­toon­baar aan­we­zig moe­ten zijn. Het is dan ook raad­zaam om dit iede­re mee­ting met een pre­sen­tie­lijst vast te leg­gen, zodat het behoudt van de vei­lig­heids­cer­ti­fi­ca­ten niet in gevaar komt.

Maar ook bedrij­ven zon­der CVA-cer­ti­fi­ce­ring zijn op grond van de Arbowet(geving) ver­plicht om hun werk­ne­mers vol­doen­de te infor­me­ren over de vei­lig­heid op de werk­vloer, zij het niet ieder kwar­taal. Dit kan ook gel­den voor zelf­stan­di­gen, omdat een opdracht­ge­ver voor hen kan wor­den aan­ge­merkt als werk­ge­ver in de zin van de Arbowet(geving). Denk aan de zzp’er die tus­sen de “eigen werk­ne­mers” van de opdracht­ge­ver op de werk­vloer aan de slag gaat. Deze zzp’er moet vóór aan­vang van de werk­zaam­he­den de (up to date) RI&E van de opdracht­ge­ver ont­van­gen (arti­kel 5 lid 5 van de Arbo­wet). In de prak­tijk gebeurt dit ech­ter zel­den (op tijd).

Werk­ge­vers­aan­spra­ke­lijk­heid voor zelf­stan­di­gen
Als spra­ke is van een arbeids­on­ge­val, kun­nen niet alleen werk­ne­mers, maar ook zelf­stan­di­gen een beroep doen op werk­ge­vers­aan­spra­ke­lijk­heid zoals opge­no­men in arti­kel 7:658 BW. Dit is al in 2012 door de Hoge Raad geoor­deeld. De Hoge Raad noemt kort­weg twee cri­te­ria waar­aan moet wor­den vol­daan, wil een zelf­stan­di­ge een suc­ces­vol beroep op arti­kel 7:658 lid 4 BW rich­ting de opdracht­ge­ver kun­nen doen, name­lijk:

• de zelf­stan­di­ge moet voor zijn vei­lig­heid (mede) afhan­ke­lijk zijn van dege­ne voor wie hij de werk­zaam­he­den ver­richt;
• de door de zelf­stan­di­ge ver­rich­te werk­zaam­he­den moe­ten fei­te­lijk beho­ren tot de beroeps- en bedrijfs­uit­voe­ring van de opdracht­ge­ver.

Bij het eer­ste cri­te­ria kan je bij­voor­beeld den­ken aan bouw­des­kun­di­gen die op een gro­te werk­plaats wer­ken, of zorg­me­de­wer­kers die op zzp-basis in een zorg­in­stel­ling wer­ken. In dat geval is het aan de opdracht­ge­ver om te zor­gen voor een vei­li­ge werk­plek. De zelf­stan­di­ge kan in deze situ­a­ties zelf niets aan de werk­plek ver­an­de­ren om deze in over­een­stem­ming met de Arbo­re­gels te maken.

Bij het twee­de cri­te­ria kan je bij­voor­beeld den­ken aan een zorg­me­de­wer­ker in een zorg­in­stel­ling die wel onder de werk­ge­vers­aan­spra­ke­lijk­heid komt te val­len, omdat de beroeps­uit­voe­ring van een zorg­in­stel­ling voor­na­me­lijk betrek­king heeft op zorg, maar de zelf­stan­di­ge sala­ris­ad­mi­ni­stra­tor of de zelf­stan­di­ge schoon­ma­ker niet onder de werk­ge­vers­aan­spra­ke­lijk­heid komt te val­len.

In de recht­spraak is hier­op al meer­maals een beroep gedaan, bij­voor­beeld bij de Recht­bank Mid­den-Neder­land op 31 janu­a­ri 2018 (ECLI:NL:RBMNE:2018:538). Een zzp’er heeft na een bedrijfs­on­ge­val suc­ces­vol zowel de hoofd­aan­ne­mer als de onder­aan­ne­mer hoof­de­lijk aan­spra­ke­lijk gesteld voor de werk­ge­vers­aan­spra­ke­lijk­heid van arti­kel 7:658 lid 4 BW. De zzp’er had alleen een con­tract geslo­ten met de onder­aan­ne­mer, maar omdat de werk­zaam­he­den wel in de uit­oe­fe­ning van het bedrijf van de hoofd­aan­ne­mer werd uit­ge­voerd, stond het ont­bre­ken van een con­trac­tu­e­le band tus­sen deze twee het aan­ne­men van aan­spra­ke­lijk­heid niet in de weg. De recht­bank ver­wijst hier­bij nog naar een arrest van de Hoge Raad van 15 decem­ber 2017, waar­uit kort­weg volgt dat de vrij­heid van dege­ne die een bedrijf uit­oe­fent, om ervoor te kie­zen het werk te laten ver­rich­ten door werk­ne­mers of door ande­re wer­ken­den, niet van invloed behoort te zijn op de rechts­po­si­tie van dege­ne die het werk ver­richt en betrok­ken raakt bij een bedrijfs­on­ge­val of anders­zins scha­de oploopt.

Con­clu­sie
Ook voor zzp’ers gel­den diver­se regels uit de Arbowet(geving), waar­bij for­se boe­tes kun­nen wor­den opge­legd of het werk kan wor­den stil­ge­legd indien deze regels niet (vol­doen­de) in acht wor­den geno­men. Daar­naast kun­nen opdracht­ge­vers aan­spra­ke­lijk wor­den gehou­den voor een arbeids­on­ge­val van een zelf­stan­di­ge. Het is dus zeer belang­rijk dat onder­ne­mers zor­gen voor een goed arbeids­om­stan­dig­he­den­be­leid, óók ten aan­zien van zelf­stan­di­gen. Bestaan er twij­fels of je vol­doen­de doet om de vei­lig­heid van zelf­stan­di­gen te waar­bor­gen? Aar­zel dan niet om con­tact met ons op te nemen!

 

Meer weten over alles omtrent het onder­werp zzp? Klik dan hier!